Studiereis naar IJsland: inclusie, burgerschap en ouderbetrokkenheid door een andere bril

Bianca vertelt dat de reis drie duidelijke thema’s had: inclusief onderwijs, burgerschap en ouderbetrokkenheid. “IJsland staat bekend om de manier waarop ze ieder kind binnenboord houden,” zegt ze. “Ze kennen bijna geen speciaal basisonderwijs. Vrijwel alle leerlingen zitten gewoon op de reguliere school, met veel ondersteuning dichtbij.”

"In IJsland houden ze ieder kind binnenboord, met veel handen in de klas en weinig druk."

Inclusie in de praktijk

Wat Bianca direct opviel, was de manier waarop IJslandse scholen hun onderwijs organiseren. “Sommige klassen bestaan uit vijftig tot zestig leerlingen, maar die worden begeleid door drie leerkrachten en drie assistenten,” legt ze uit. Daardoor kan er flexibel geschakeld worden: extra handen in de klas, meerdere ruimtes om in te werken, ondersteuning in kleine groepjes, of zelfs één-op-één begeleiding als dat nodig is. Ook opmerkelijk: voor extra ondersteuning is geen diagnose vereist. 

“Het leren gaat daar veel meer in het tempo van het kind,” vertelt Bianca verder. “Er is minder toetsdruk en meer aandacht voor welbevinden. Welzijn komt eerst en dan komt het leren vanzelf, dat is de insteek. Dat zorgt voor rust. Kinderen lijken echt tevreden.” 

“Welzijn komt eerst en dan komt leren vanzelf, dat is de insteek. Kinderen lijken echt tevreden.”

Burgerschap als vanzelfsprekend onderdeel

Burgerschap bleek overal aanwezig. “Alle scholen beschikken over keukens en andere ruimtes waar kinderen leren koken, wassen, strijken en samenwerken. Ieder kind eet tussen de middag warm op school. Buiten zijn is net zo normaal als rekenen en taal: wandelen, klimmen, natuuronderwijs en zelfs schoolzwemmen bij temperaturen tot 10 graden onder nul.”

Opvallend is ook dat ouders geen schoolgeld betalen. Boeken en warme lunches worden volledig bekostigd door de overheid, waardoor ieder kind dezelfde basis krijgt om te leren en deel te nemen. Daarnaast werken veel IJslandse scholen intensief samen met de gemeenschap. “Zwembaden, sporthallen en bibliotheken liggen naast de school of zijn ermee verbonden,” zegt Bianca. “Kinderen zien zo dagelijks wat een gemeenschap betekent en welke rol zij daarin spelen.”

“Burgerschap zit daar verweven in het gewone schoolleven.”

“Die verwevenheid met de omgeving is iets waar Nederlandse scholen, binnen hun eigen wijk of netwerk, nog verder op kunnen bouwen: door kleine verbindingen te zoeken met partners dichtbij. Daar hebben wij binnen Librijn ook al stappen in gezet. We doen veel aan burgerschap, maar we zijn ons er niet altijd bewust van.”

Ouderbetrokkenheid: dichtbij en praktisch

In kleinere IJslandse dorpen is de band tussen ouders, school en gemeenschap nog hechter. De lijnen zijn kort, de betrokkenheid groot. Op sommige plekken komt de burgemeester binnenwandelen om te zien wat een school nodig heeft. Daarnaast is er een eenvoudige vorm van toestemming vanuit de ouders waardoor professionals sneller met elkaar kunnen samenwerken. Zo hoeft er bijvoorbeeld niet steeds opnieuw toestemming te worden gevraagd als een nieuwe professional het dossier van een kind wil inzien. Dat is iets wat in Nederland vaak veel tijd kost.

Wat kunnen we nu al veranderen? Soms hoeft dat niet ingewikkeld te zijn. Op Bianca’s eigen school startte de fysiotherapeut onlangs met behandelingen onder schooltijd, zodat ouders ’s avonds niet meer hoeven te haasten. “Dat is een stap richting inclusiever werken,” zegt ze. “En als we toe zijn aan een nieuw schoolgebouw, ga ik inzetten op meerdere ruimtes waar één of meer kinderen kunnen werken. Als we kritisch kijken naar ruimtes, is er in de huidige situatie misschien ook al meer mogelijk.”

Tot slot

De reis was intensief, leerzaam en soms confronterend. Niet alles uit IJsland is direct haalbaar in Nederland. Maar er blijft zoveel waardevols over. “Deze reis heeft me echt geïnspireerd. We kunnen meer dan we denken. Soms begint dat met opnieuw kijken naar wat er al is en daar slimmer op voortbouwen.”